Stress là gì?

Hình 1. Stress trong công việc và cuộc sống. Nguồn: Internet

Xét trên góc độ y khoa, stress không gây nên tác động tiêu cực về mặt sinh lý đến cơ thể. Stress là một sự thay đổi nội tiết tố của adrenaline và cortisol đối với hệ thần kinh giao cảm, giúp chúng ta tăng cường năng lượng thể chất và tập trung tinh thần để đối đầu với một mối đe dọa trong nhận thức hoặc thực tế.

Trong cơ chế phản ứng căng thẳng tự nhiên, khi mối đe dọa qua đi, hệ thống thần kinh phó giao cảm được thư giãn, giúp cơ thể trở lại trạng thái phục hồi và nghỉ ngơi, chuẩn bị cho thử thách tiếp theo. Quá trình này được minh họa tại hình 2 sau đây:

Hình 2. Trạng thái kích hoạt và phục hồi căng thẳng [1]

Tuy nhiên, thông thường chúng ta không bình tĩnh lại mà tiếp tục gặp phải những tác nhân gây căng thẳng mà không có cơ chế phục hồi phản ứng căng thẳng tự nhiên nêu trên. Điều này có thể dẫn đến căng thẳng mãn tính, liên quan đến thay đổi tâm trạng, giảm khả năng đồng cảm và kiểm soát xung động, và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ và các bệnh khác (Hình 3).

Hình 3. Những biểu hiện của triệu chứng căng thẳng mãn tính [1]

Stress bắt nguồn từ đâu ?

Hình 3. Một số tác nhân gây stress. Nguồn: Internet

Những chuyện bình thường diễn ra trong cuộc sống hàng ngày đều có thể trở thành nguyên nhân dẫn đến stress: sự tổn thương, mất mát về tinh thần, hoàn cảnh gia đình, mất việc làm, vấn đề tiền bạc,.... Ngoài ra, stress liên quan đến công việc cũng gây tác động tiêu cực đến sức khỏe và tinh thần, khiến chúng ta cảm thấy kiệt sức, mất niềm tin, đánh giá thấp bản thân, đồng thời làm giảm chất lượng cuộc sống.

Ngay cả khi xuất hiện những thay đổi tích cực trong cuộc sống, chẳng hạn như chuyển đến một ngôi nhà lớn hơn, được thăng chức hoặc tham gia kì nghỉ nào đó cũng có thể là nguồn gây ra stress nếu ta không biết kiểm soát chúng.

Đối tượng nào dễ bị ảnh hưởng bởi stress?

Chúng ta có lẽ cảm thấy khá quen thuộc với một số cảm giác và triệu chứng được mô tả như trên. Một vài đối tượng dường như dễ bị ảnh hưởng bởi stress nhiều hơn người khác. Vì đối với họ, việc ra khỏi cửa đúng giờ vào mỗi buổi sáng cũng có thể là một trải nghiệm khá căng thẳng, trong khi những người khác xem đấy là chuyện bình thường.

Một số ví dụ về các đối tượng dễ bị stress như sau:

• Những người đang mắc nợ hoặc thiếu kiểm soát về tài chính.
• Những người thuộc các nhóm dân tộc thiểu số hoặc LGBT có nhiều khả năng bị stress về định kiến ​​hoặc phân biệt đối xử.
• Những người khuyết tật hoặc gặp vấn đề sức khỏe lâu năm có khả năng bị stress về tình trạng bệnh tật của mình hoặc về sự kỳ thị liên quan đến ngoại hình khiếm khuyết.

Một số gợi ý từ chuyên gia để “làm bạn” với stress

1. Nhận biết khi nào stress

Điều quan trọng là bạn phải nhận biết và kiểm soát sự kết nối giữa thể chất và tinh thần cùng với những áp lực mà bạn phải đối mặt. Đừng bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo về thể chất như căng cơ, mệt mỏi, đau đầu hoặc đau nửa đầu.

Suy nghĩ về nguyên nhân khiến bạn stress. Sắp xếp chúng để đưa ra giải pháp thiết thực, bao gồm những việc sẽ tốt hơn theo thời gian và những việc bạn không thể làm được. Sau đó, lập kế hoạch để giải quyết chúng. Nếu cảm thấy quá sức, hãy yêu cầu sự giúp đỡ và từ chối những việc bạn không thể đảm nhận.

2. Xem lại lối sống của bạn

Bạn có đang tham gia quá nhiều việc không? Bạn có thể chia sẻ một số việc cho người khác không? Bạn có thể sắp xếp mọi việc để bản thân rảnh rỗi hơn không? Bạn sẽ cần phải sắp xếp thứ tự ưu tiên và tổ chức lại cuộc sống của mình thay vì cố gắng làm mọi thứ cùng một lúc.

3. Xây dựng các mối quan hệ hỗ trợ

Trò chuyện, chia sẻ với gia đình, bạn bè, những người có thể đưa ra sự giúp đỡ và lời khuyên thiết thực để hỗ trợ bạn trong việc kiểm soát stress. Ngoài ra, tham gia một câu lạc bộ hoặc một khóa học sẽ giúp bạn trở nên năng động, hứng thú, mở rộng mối quan hệ xã hội, khuyến khích bạn làm điều gì đó khác biệt hơn. Các hoạt động tình nguyện cũng có thể thay đổi quan điểm của bạn và có tác động tích cực đến tâm trạng. 

4. Ăn uống lành mạnh

Tâm trạng và tinh thần của bạn sẽ được cải thiện đáng kể nếu bạn bổ sung và xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng, khoa học (bao gồm các vitamin, khoáng chất thiết yếu, nước...)

5. Nhận biết về tác hại của hút thuốc và uống rượu

Tránh xa hoặc loại bỏ việc hút thuốc và uống rượu. Chúng có vẻ làm giảm stress nhưng thực tế lại khiến vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Rượu và caffein làm tăng cảm giác lo lắng và gây nhiều vấn đề về bệnh tim mạch.

6. Thể thao

Tập thể dục có thể kiểm soát tác động của stress bằng cách sản xuất endorphin giúp cải thiện tâm trạng của bạn. Ngay cả một chút hoạt động thể chất cũng có thể tạo ra sự khác biệt, chẳng hạn như đi bộ 15-20 phút ba lần/ tuần.

7. Dành thời gian cho bản thân

Dành thời gian để thư giãn và chăm sóc bản thân. Cân bằng vai trò, trách nhiệm giữa bản thân và người khác là điều quan trọng trong việc giảm mức độ stress.

8. Hãy lưu tâm

Thiền Chánh niệm có thể được thực hành ở bất cứ đâu và bất kỳ lúc nào. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc thiền góp phần hữu ích trong việc kiểm soát, giảm tác động của stress và lo lắng.

9. Ngủ một giấc thật thoải mái

Nếu khó ngủ, bạn hãy cố gắng giảm lượng caffeine tiêu thụ và tránh hoạt động quá nhiều trong khoảng thời gian trước khi ngủ để cơ thể có thời gian nghỉ ngơi. Viết ra danh sách việc cần làm cho ngày hôm sau và sắp xếp thứ tự ưu tiên, nhưng hãy chắc chắn rằng bạn đã đặt nó sang một bên và giữ tâm trí thoải mái trước khi đi ngủ.

10. Đừng quá khắt khe với bản thân

Tuân theo quan điểm cá nhân nhưng đừng quá khắt khe với bản thân. Hãy tìm kiếm những điều tích cực trong cuộc sống và viết ra những điều khiến bạn cảm thấy biết ơn.

Nếu bạn tiếp tục cảm thấy stress, đừng ngại tìm kiếm sự trợ giúp của chuyên gia, bác sỹ để giúp bản thân cảm thấy tốt hơn.  Lưu ý rằng điều này không thể hiện bạn là một người thất bại.

Nói chuyện, mô tả với bác sĩ về cảm giác của bạn. Họ sẽ tư vấn và tiến hành điều trị cùng đề xuất các liệu pháp nói chuyện như:

• Liệu pháp Hành vi Nhận thức: giúp giảm stress bằng cách thay đổi cách bạn nghĩ về các tình huống stress.
• Tư vấn, chia sẻ: tạo cơ hội để bạn nói về nguyên nhân khiến bạn stress và phát triển các chiến lược đối phó.
• Liệu pháp nhận thức dựa trên chánh niệm: kết hợp các nguyên lý của trị liệu nhận thức và chánh niệm giúp bạn ứng phó hiệu quả với stress và các vấn đề về cảm xúc lo âu, trầm cảm.

(Nguồn: Internet)

Về mặt tâm lý, stress ở đúng lúc, đúng chỗ với mức độ phù hợp là động lực của cuộc sống. Stress cho chúng ta biết mình thiếu sót điều gì để cải thiện, học hỏi và thúc đẩy chúng ta phát triển năng lực bản thân. Stress vốn tồn tại trong mã di truyền của con người và có nhiều lợi ích về mặt cơ thể, tâm lý. Do đó, hãy đón nhận cởi mở, hòa hợp và sử dụng stress để mang lại điều tốt nhất cho bản thân mình.

Thực hiện: Bình Minh

Nguồn tham khảo:

1. McKinsey Company. 18/02/2021. How to turn everyday stress into ‘optimal stress’.https://www.mckinsey.com/business-functions/mckinsey-accelerate/our-insights/how-to-turn-everyday-stress-into-optimal-stress.
2. Mental Health Foundation. 26/3/2021. Stress. https://www.mentalhealth.org.uk/a-to-z/s/stress
3. Cổng thông tin điện tử Sở Y Tế Bắc Giang. 30/7/2020. Căng Thẳng Mệt Mỏi (Stress): Nguyên nhân, biểu hiện và điều trị. https://syt.bacgiang.gov.vn/chi-tiet-tin-tuc/-/asset_publisher/6CWBO9WiZqsQ/content/cang-thang-met-moi-stress-nguyen-nhan-bieu-hien-va-ieu-tri
4. VINMEC. 01/12/2020. Hậu quả của căng thẳng lâu dài là gì?. https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/suc-khoe-tong-quat/hau-qua-cua-cang-thang-lau-dai-la-gi/?link_type=related_posts